هشتم بهمن ماه، روز جهانی كمك به جذامیان نامیده شده است. از میان بیماری های باستانی، جذام از قدیمی ترین و پرآوازه ترین بیماری هاست. روز جهانی جذام درحالی فرا می رسد كه این بیماری تقریبا در سراسر جهان، رخت از یادها بسته است.
بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت زمانی كه شیوع یك بیماری در كشوری به یك در هر ده هزار مورد برسد، آن بیماری حذف شده تلقی می شود. به گفته كارشناسان ایران سال هاست كه به این عدد رسیده است. تعداد موارد كشف شده جذام در ایران در سال ،۱۳۷۰ ۱۹۱ مورد بوده كه در سال ۱۳۸۶ شیوع این بیماری به ۳۷ نفر كاهش یافته است.

جذام روزی بیماری فقر خوانده می شد؛ امروز نیز این روند حفظ شده و با وجود تكنیك های جدید تشخیص و درمان حتمی، كشورهای فقیرنشین و محروم از امكانات پیشرفته بهداشتی - درمانی هنوز هم با جذام دست به گریبان هستند. آنچه كه در این بیماری اهمیت دارد، آغاز سریع درمان است. جذام در طول تاریخ بیش از هر بیماری دیگری وحشت و انزوای مبتلایان و اطرافیان آنها را به دنبال داشت. امروز هم با وجود تاكید متخصصان به درمان صد درصد این بیماری، باز هم نشانه هایی از انگ و وحشت عموم جامعه نسبت به جذام دیده می شود. همچنین باید گفت كه برخلاف تصور عموم، انتقال این بیماری نیازمند تماس مداوم و نزدیك با فرد ناقل است. انگی كه به این بیماری زده شده از جمله موانع بر سر راه ریشه كنی قطعی این بیماری محسوب می شود؛ چرا كه ممكن است مبتلایان به آن به نوعی خود را از نظرها دور داشته و مخفی شوند. جذام نوعی بیماری مزمن است كه با عامل باكتری بوجود می آید و در صورت عدم درمان به موقع بروز آسیب های جدی و دائمی را به دنبال دارد.
عدم درمان به موقع جذام، آسیب های جدی به پوست، اعصاب، دست و پا وچشم را سبب می شود.پوست و اعصاب مهم ترین مكان هایی هستند كه گرفتار این بیماری می شوند؛ هر چند كه سایر اندام های بدن هم از این بیماری مصون نیستند. از آنجا كه عصب اعضای درگیر در این بیماری از بین می رود، بیمار آسیب دیدگی و سوختگی حاصل از بیماری را احساس نمی كند و ضایعه حاصله ممكن است به زخم تبدیل شود. افراد معمولی هنگام تماس با جسم داغ سریع عكس العمل نشان داده و خود را از منبع گرما دور می كنند این در حالی است كه بیمار جذامی به دلیل از دست دادن حس و اعصاب خود، گرما را متوجه نشده و به سوختگی هایی مبتلا می شود كه نتیجه این سوختگی ها هم زخم در اندام هاست. این زخم ها می تواند پیشرفت كرده و در صورت عدم درمان منجر به آسیب های دایمی در اندام ها شوند. از طرف دیگر جذام ممكن است به صورت فلج ماهیچه و فلج عضلات خود را نشان دهد. برخلاف تصور عموم كه این بیماری را مسری خوانده و به شدت از مبتلایان وحشت دارند، جذام چندان مسری نبوده و انتقال آن نیازمند تماس مداوم با فرد مبتلاست.
انتقال جذام به صورت مستقیم، از انسان به انسان و از طریق ترشحات تنفسی صورت می گیرد. سرایت این بیماری نیازمند دوره تماس طولانی است. همچنین برای مبتلا شدن به این بیماری وجود استعداد ژنتیكی لازم است. به این ترتیب همه افراد نمی توانند به آن مبتلا شوند. بیش از ۹۵ درصد افراد جامعه در مقابل جذام مصون هستند. همچنین جذام می تواند هر دو جنس زن و مرد را گرفتار كند. دوره نهفتگی این بیماری طولانی و میان پنج تا سه سال است. به این ترتیب باكتری جذام چند سال پس از ورود به بدن خود را نشان می دهد. جذام خطر مرگ ندارد؛ این در حالی است كه در صورت عدم درمان فرد را به معلولیت هایی دچار می كند. جذام كه روزی «خوره» نامیده می شد و جوامع از جمله سازمان بهداشت جهانی را در تب و تاب و چاره اندیشی انداخته و آنها را با چالش هایی روبرو كرده بود، امروز با كاهش شیوع بیماری از ذهن ها حتی اذهان پزشكان هم دور مانده و كمتر سخنی از آن شنیده می شود.
بر این اساس تشخیص موارد جدید مبتلایان این بیماری می تواند به تاخیر بیفتد. در حال حاضر شیوع جذام در ایران بسیار كاهش یافته و تقریبا بروز آن بسیار نادر شده است. هر چند در سال های دور بیماری های دیگری مانند سل و طاعون نیز شایع بودند؛ اما این بیماری های عفونی، فرد مبتلا را از بین می بردند و ظاهر بیماران تحت تاثیر قرار نمی گرفت. این در حالی است كه جذام خطر مرگ نداشته اما فرد را معلول و شكل ظاهری وی را از بین می برد. به همین علت تصور ناخوشایندی از بیماری در اذهان عموم ملت ها شكل گرفت. متاسفانه هنوز هم داغ اجتماعی ناشی از جذام در جوامع وجود دارد. امروزه با وجود درمان صد در صد جذام و چه بسا درمانی بسیار راحت تر از سایر بیماری ها، لازم است تصورات ذهنی قدیمی جذام از خاطره ها پاك شود

دکتر لیلا هاشمی آزمایشگاه جام جم