متابولیسم به فرایندهای شیمیایی گفته می شود که به طور مداوم در بدن انجام می گیرد و موجب عملکرد طبیعی در بدن می گردد.عوامل مختلفی بر میزان متابولیسم بدن اثر دارد که عبارتند از:

1-    سن:میزان متابولیسم بدن با بالا رفتن سن کاهش می یابد. علت آن کاهش بافت عضلانی و تغییرات عصبی و هورمونی می باشد.به نظر می رسدکاهش توده عضلانی به علت کاهش فعالیت می باشد که با تمرینات قدرتی می توان از این مسئله جلوگیری کرد. بافت عضله 3-5برابر بافت چربی انرژی مصرف می کند. به ازاء هر 10سال افزایش سن 2تا3 درصدمتابولیسم بدن کاهش می یابد.

2-     جنسیت :به طور کلی متابولیسم بدن در آقایان بالاتر از خانمهاست زیرا توده بدنی آنان بزرگتر و چربی بدنی کمتردارند.اندامهای درشت متابولیسم بالاتری دارند.

3-    زمینه ژنتیکی :متابولیسم بدن تا حدودی از روی ژن ها تعیین می شود.

4-    داروها:برخی داروها(افدرین)،نیکوتین،تنباکو و کافئین متابولیسم بدن را افزایش می دهد.افدرین به میزان 0.25تا 150میلی گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن متابولیسم پایه را 3-16درصد بالا می برد.کافئین به میزان  5 تا100میلی گرم به ازاء هر کیلوگرم وزن روزانه متابولیسم بدن را بیش از 7درصد بالا می برد. نیکوتین وتنباکو متابولیسم بدن را 3-7درصد بالا می برد.

5-    تب و عفونت:تب و عفونت متابولیسم بدن را بالا می برد.زیرا بدن برای مقابله با بیماریها انرژی بیشتری مصرف می کنند.

6-    اختلالات هورمونی:کم کاری تیروئید متابولیسم بدن را 15درصد کاهش می دهد.در پرکاری تیروئید متابولیسم بدن افزایش می یابد.در فاز لوتئال سیکل جنسی خانمها متابولیسم بدن 5درصد افزایش می یابد.

7-    رژیم های غذایی سخت:کاهش وزن و روزه داری متابولیسم بدن را کاهش می دهد.زیرا در هنگام دریافت کالری کمتر بدن انرژی خود را حفظ و ذخیره می کند.

8-    محدودیت بیش از حد کالری:رژیم های غذایی کمتر از 1000کالری در روز متابولیسم بدن راکاهش می دهد.

9-    استرس و هیجانات عاطفی:استرس های خوب و بد می تواندمتابولیسم بدن را افزایش دهد که این به علت افزایش هورمونهای استرس و نوراپی نفرین(کاتکولامینها) می باشد.این هورمونها باعث افزایش ضربان قلب و تنفس می شود.

10-         ورزش:ورزشهای استقامتی و قدرتی  باعث افزایش متابولیسم می شود. زیرا منجر به افزایش توده عضلانی می شود.ورزشهای ایروبیک انرژی مصرفی روزانه را بالا برده ولی اثر چندانی روی متابولیسم بدن ندارند.

11-      دمای محیط:دمای خیلی بالا و پایین باعث می شود بدن برای حفظ دمای طبیعی خود بیشتر فعالیت کند و در نتیجه باعث بالا رفتن متابولیسم بدن می شود.

12-      مصرف وعده ها و میان وعده های غذایی:متابولیسم بدن بعد از هر بار غذا خوردن بالا می رود.این بالا رفتن متابولیسم بلافاصله بعد از غذا خوردن شروع شده و تا دو الی سه ساعت بعد ادامه می یابد. بالا رفتن متابولیسم بسته به حجم و نوع غذا بین 2-3درصد تا 25-30 درصد می باشد.چربی ها  4درصد،کربوهیدراتها  6درصد و پروتئین ها 3 درصد متابولیسم بدن افزایش میدهد.

دکتر لیلا هاشمی